REKLAMA

 REKLAMA

Robert Piętka

REKLAMA

pracaEL 600x245 beskidlive

REKLAMA

jacek jarco

 

''We wsi Soli w Państwie Żywieckim sól warzono...'' -
Fot: Aktywna Rajcza

''We wsi Soli w Państwie Żywieckim sól warzono...'' -

Nie od dziś wiadomo, że bogactwem tej pięknej miejscowości są

wody solankowe. Jaka jest historia źródeł w Soli?

Jak podają źródła historyczne już w XV wieku istniała na tym terenie warzelnia soli, będąca początkiem późniejszej wsi, która  stała się gęsto zaludnioną i dość zamożną osadą. Znana była samemu Długoszowi, który pisał : „Potem Sól góra sól rodzącą i wypuszczająca słone zdroje od czego uzyskała nazwę w języku polskim, sól bowiem Polacy w swym języku „szol” nazywają…”.

 

W „Dziejopisie Żywieckim” pod datą 1664 jest wzmianka "... we wsi Soli w Państwie Żywieckim od granic Węgierskich sól warzono, zaciągnąwszy z Wieliczki górników, którzy wykopawszy studnie, dostali wód słonych i sól z nich warzyli. I od godziny do godziny, to jest przez godzin 24, po korcy 12 soli warzonej brali, po pół talara naprzód korzec przedawali"

Prawdopodobnie solanka ta była wykorzystywana już w XV wieku. W niszy źródła wybito szyb ocembrowany o wymiarach 2,75 x 2,25 metra i głębokości 14,5 metra (Rosłoński 1922). Proces warzenia soli z solanki polegał na tym, iż solankę wlewano do panwi zwanych czerunami, czyli pojemników wykonanych z miedzi lub ołowiu (o wymiarach 2,8 x 1,8 x 0,26 m), w których mieściło się około 1 m3 solanki. Panwie podgrzewano aż do całkowitego odparowania wody. Dzienny pobór solanki wynosił 12 korcy (1 korzec to 120,6 l, czyli około 1,5 m3 /dobę), z czego wytwarzano około 50 kg soli. Dzienny uzysk był zapisywany i kontrolowany przez trzech pisarzy, będących urzędnikami królewskimi. Do warzenia soli niezbędne było drewno opałowe, którego w okolicy był dostatek. Na jeden war soli w jednej panwi potrzebowano 3 – 6 wielkich wozów drewna. Warzenie zostało przerwane po kilku latach, gdyż sól, którą wytwarzano, „czerwieniała”. Prawdopodobnie było to spowodowane dopływem wody bogatej w związki żelaza z utworów terasowych. Zostało to potwierdzone badaniem gęstości solanki na różnych głębokościach, które wykazały duże wysłodzenie przy powierzchni. Warzelnia została zamknięta w 1671 roku, a świadkiem tej historii jest istniejące do dziś źródło „Warzelniane” i drzwi, które wstawiono do kościoła farnego w Żywcu …

Znaczenie źródeł wód słonych wzrosło w okresie zaborów. Sól w owych czasach była bardzo ważnym i cennym środkiem płatniczym, a źródła z woda słoną oraz wszystkie warzelnie podlegały ścisłej kontroli państwa. W ówczesnej Małopolsce obowiązywały stosunki prawno-górnicze austriackiej ustawy celnej i monopolowej z dnia 11 lipca 1835 roku. Sole kamienne i solanki były wyłączną własnością państwa. Kontrolę sprawowało Ministerstwo Skarbu, a saliny podlegały Krajowej Dyrekcji Skarbu we Lwowie. Sól na podstawie austriackiej ustawy górniczej z 23 maja 1854 roku została zaliczona do minerałów zastrzeżonych i stanowiła monopol. 

 REKLAMA

Przeczytaj także